Thema Ba1A - De gezonde mens
Themacoördinator(en)
- J.N. (Jos) van der Geest
- G.M. (Geeske) van Woerden
Introductie
Het thema in vogelvlucht
Thema De Gezonde Mens is het thema waarin in elf weken de basis gelegd wordt voor begrip van en inzicht in het normale functioneren van de gezonde mens.
Verder is het vanzelfsprekend de eerste kennismaking met de studie geneeskunde en wordt er ook alvast een blik geworpen op de latere uitoefening van het beroep waartoe deze studie opleidt: het beroep van arts.
De oriëntatie op de studie zal vooral in de eerste weken plaats vinden. Zaken als: omgaan met en het zoeken van informatie, het gebruik van Canvas en SIN-Online, maar ook het verkrijgen van inzicht in je eigen leerproces en de manier waarop je dit leerproces kunt sturen komen aan de orde. Gedurende de rest van thema Ba1A zullen in het mentoraat en tutoraat een scala aan onderwerpen behandeld worden, die een rol spelen in de opleiding tot arts.
Waarom een thema 'De gezonde mens'?
Het onderwijs, zoals het in Rotterdam gegeven wordt, kenmerkt zich door een juiste balans tussen kennis en vaardigheden ('kennen en kunnen') en het ontwikkelen van teamgeest.
'Kennis' is een snel wisselend en vluchtig gegeven in de medische wereld; iedere dag worden nieuwe ontdekkingen gedaan en zal het zo zijn dat stukken kennis van vandaag niet meer up-to-date zijn op het moment dat je als arts aan de slag gaat.
Daarom is in het Rotterdamse curriculum het begrip 'basiskennis'/'basale kennis' ingevoerd.
Kennis heeft twee functies:
Een basis vormen voor begrip van de stof die in de jaren daarna wordt aangereikt.
De waarden van al die nieuwe researchresultaten kunnen beoordelen. Het op kwaliteit of waarde kunnen beoordelen van nieuwe ontdekkingen vereist een degelijk referentiekader van waaruit nieuwe ontwikkelingen kunnen worden geïnventariseerd en van waaruit de waarde voor jezelf en voor het vak kan worden bepaald. Iedereen kan Googelen, maar het (praktisch) nut van zo'n zoektocht wordt toch vooral bepaald door (de hoeveelheid) bestaande kennis en het hiermee opgebouwde referentiekader.
Natuurlijk heb je vanuit de middelbare school (in het bijzonder het profiel Natuur en Gezondheid) kennis van de biologie in het algemeen opgebouwd. Echter in de studie geneeskunde wordt niet algemene kennis geëist, maar kennis op een niveau waarop het afleiden van ziektebeelden en aandoeningen kan plaatsvinden.
Dit vereist kennis op 'the next level'. Veel meer basisprincipes en ook meer kennis van die basisprincipes zal moeten worden beheerst, opdat de stap naar begrip en inzicht van het ontstaan van ziektebeelden kan worden gezet. Zo wordt bijvoorbeeld in de eindtermen biologie van zowel vwo als havo over de anatomie, het bouwplan van het menselijk lichaam, slechts in zeer beperkte mate gerept; een niveau van kennis van dit, voor de geneeskunde belangrijke vak, wordt zelfs niet gegeven. Hoewel er wel aandacht besteed wordt aan celbiologie en genetica op het vwo, is ook deze kennis te beperkt om de huidige ontwikkelingen te kunnen volgen. Tenslotte is het gewoon leuk om veel te weten over het menselijk lichaam in gezondheid en ziekte.
De studie geneeskunde wordt gegeven aan een universiteit en is dus een academische studie. Het einddoel van een universiteit is het afleveren van een academicus. Thema Ba1A is de start van een academische loopbaan, waarvoor een aantal basisvaardigheden benodigd is. Kritisch denken, helder gedachten onder woorden kunnen brengen (mondeling en schriftelijk), het kunnen verdedigen van een mening in een debat, en het op de kwaliteit of waarde kunnen beoordelen van wetenschappelijke teksten, zijn slechts enkele eigenschappen die tot het pakket van basisvaardigheden behoren van een goed functionerend arts. Maar ook je interesse in cultuur en maatschappij zijn belangrijke aspecten van het arts zijn. De medische faculteit ligt in het museumpark, omgeven door grote musea (waaronder het beroemde Boymans van Beuningen en de zeer toegankelijke Kunsthal) en het Nederlands Architectuur Instituut (NAI). De muzikale talenten onder de studenten vinden een thuis in het Rotterdams Studenten Orkest (RSO) en de maatschappelijke betrokkenheid wordt belicht door de aanwezigheid van een afdeling Public Health. Ook met de vorming van jou als academicus wordt een begin gemaakt in dit thema.
De studievaardigheden
In een studie die opleidt tot een beroep waarbij je met zieke mensen werkt en waar je soms met de grens tussen leven en dood wordt geconfronteerd, wordt een grote mate van verantwoordelijkheid verwacht. Verantwoordelijkheid voor die patiënt, maar ook voor verwerving van je eigen kennis en studievaardigheden. In de eerste weken van de studie (onder andere in het tutoraat) wordt aandacht besteed aan je manier van verwerven van kennis- en studievaardigheden en eventueel word je geholpen om hierin wijzigingen aan te brengen.
Tot slot:
Je studeert in Rotterdam. Dat is de stad van ‘geen woorden maar daden’ . Dat geldt ook voor het ontwikkelen van eigen initiatieven. In Rotterdam is het mogelijk om naast een gedegen curriculum, ook je eigen ‘tailor made’ onderwijs te maken.
Op allerlei terreinen (bijvoorbeeld anatomie, radiologie, anesthesiologie zijn een paar voorbeelden) is het mogelijk om je eigen onderwijs te maken door deel te nemen aan extracurriculaire onderwijsactiviteiten. Een overzicht van alle activiteiten staat op de ErasmusMC website: https://www.eur.nl/erasmusmc/campus/studentenorganisaties. Ook de studieverenigingen MFVR, STOLA en IFMSA organiseren allerlei mooie onderwijsprogramma’s op de randen van de geneeskunde (en er soms net overheen) en ook hieraan kun je je eigen bijdrage leveren (voorbeelden hiervan zijn: Sporten is beter dan genezen, Healing Harmonies, X-treme Medicine, etc.).
In Rotterdam staan de docenten en medewerkers klaar om je in je initiatieven te steunen. We zullen je helpen om je talenten te ontdekken en verder te ontwikkelen; om een echte Erasmusarts te worden.
Schema 1 Begrippenschema Stappen in het klinisch redeneren
Het zal duidelijk zijn dat een omvattende en grondige kennis van bouw en functie van het gezonde menselijk lichaam, voorafgaat aan de toepassing van schema 1.
De stof die behandeld wordt in het thema Ba1A De gezonde mens is dus conditio sine qua non voor het begrip van en het inzicht in de elementen als etiologie, pathogenese, maar ook van beloop en therapie. Immers, veelal zal gelden dat ziekteprocessen af te leiden zijn van verstoringen van het normale, gezonde functioneren en zal ook het instellen van een therapie gericht zijn op het (opnieuw) verkrijgen van gezondheid. De preventieve aspecten van gezondheidszorg spelen een steeds grotere rol en ook hierin zal de toekomstige arts zijn verantwoordelijkheid moeten (kunnen) nemen.
De elf themaweken
Hieronder wordt puntsgewijs per week een globaal overzicht gegeven van de inhoud van thema Ba1A.
Week 1 Algemene introductie & Het Begin
introductie van het curriculum;
inleiding op het thema: de plaats van de basisvakken in het curriculum;
inleiding op het lijnonderwijs Consultvoering
tutoraat (loopt het hele thema door; zie studentenhandleiding tutoraat);
kennismaking met het beroep van arts waarin ethische vraagstukken aan de orde komen;
omgaan met medische terminologie;
gezondheidszorg in Nederland en de rol van de arts in dit geheel;
van DNA via RNA naar eiwit;
enzymwerking.
Week 2 Van Molecuul tot Cel
celorganellen en hun functie;
regulatie genexpressie;
biochemische technieken;
introductie snijzaal;
Week 3 Van Cel tot Weefsel
ontstaan van de verschillende weefsels (embryogenese);
bouw en functie van de verschillende weefsels;
bestudering van de weefsels in situ (snijzaal);
Integratiecollege (ziekte van Pompe).
Week 4 Sturing
deeltentamen 1A1 deel 1;
organisatie van het zenuwstelsel;
introductie van het zenuwstelsel als sturend systeem;
introductie van het hormoonstelsel als sturend systeem;
sensibiliteit en motoriek;
Week 5 Beweging
bouw en functie van het houdings - en bewegingssysteem;
anatomie axiaal skelet en romp;
anatomie van hoofd en hals:
inleiding anatomie bovenste extremiteit (inclusief demo snijzaal);
inleiding anatomie onderste extremiteit (inclusief demo snijzaal);
biomechanica;
spierfunctie .
Week 6 Arts en wetenschap 1
start Wetenschappelijk presenteren;
denkwijze van een arts gekoppeld aan de relatie tussen gezond zijn en blijven en de relatie tussen gezondheid en ziekte;
kennismaking farmacologie, herhaling tentamenvragen afgelopen collegejaar ter voorbereiden op het tentamen;
deeltentamen 1A1 deel 2.
Week 7 Borst
anatomie van de thorax(wand) en longen;
anatomie en fysiologie van de ademhalingsorganen;
anatomie en fysiologie van de Tractus Circulatorius.
Week 8 Buik
anatomie van de buik(wand);
anatomie van de buikorganen;
anatomie en fysiologie van de Tractus Digestivus;
microscopische anatomie van de Tractus Digestivus.
Week 9 Bekken
anatomie van het bekken en bekkenorganen;
anatomie en fysiologie van de voortplantingsfuncties;
PD's zijn gericht op integratie en synthese van de onderwerpen uit de weken Borst, Buik, Bekken;
Week 10 Arts en wetenschap 2
verschillende vormen van wetenschappelijk onderzoek;
het lezen van een wetenschappelijk artikel;
het schrijven van een wetenschappelijk artikel;
inleiding in de statistiek;
significantie en relevantie van resultaten van wetenschappelijk onderzoek.
Week 11 Arts en samenleving
maatschappelijke gezondheidszorg;
geschiedenis van de geneeskunde;
inleiding in de (medische) ethiek;
inleiding in de (medische) filosofie;
tentamen 1A2
Leerdoelen
In de studie geneeskunde worden leerdoelen bepaald. Een leerdoel vertelt je wat je aan het eind van het thema moet weten en kunnen. Het is een handig hulpmiddel bij de voorbereiding op je tentamen. In elk thema worden twee soorten leerdoelen gesteld: globale en specifieke. Globale leerdoelen geven je een indruk van de leerstof in het thema en staan hierna vermeld (G1 tot en met G9). De specifieke leerdoelen of week-leerdoelen betreffen een gedetailleerde beschrijving van de stof in een bepaalde week en zijn vermeld bij de weekbeschrijvingen. Soms worden ze ook per onderwijseenheid (meestal zelfstudie- of vaardigheidsopdrachten) bepaald.
Globale leerdoelen in thema Ba1A
G1 Aan de hand van voorbeelden kun je onderstaande onderwerpen bespreken die een rol spelen bij de beroepsuitoefening van een arts:
onderscheid tussen klacht en probleem;
professioneel gedrag en handelen in relatie tot het eigen gedrag en handelen;
medisch-ethische vraagstukken;
onzekerheden in de geneeskunde;
de organisatie van de gezondheidszorg.
G2 Je kunt het belang aangeven van het gebruik van de medische terminologie, kent de in thema Ba1A gebruikte medische termen en kunt ze gebruiken.
G3 Je kent de anatomie en fysiologie van het menselijk lichaam, zoals uitgewerkt bij de specifieke leerdoelen.
G4 Je kent het driedimensionale bouwplan van het menselijk lichaam .
G5 Je kunt uitgangspunten benoemen voor een professionele arts-patiënt relatie.
G6 Je kunt medische en wetenschappelijke informatie vinden, beoordelen en presenteren.
G7 Je kent de basisprincipes die ten grondslag liggen aan het denken en handelen als arts-academicus.
G8 Je kunt het belang van een persoonlijk netwerk beargumenteren.
G9 Je hebt inzicht in het eigen studiegedrag.
Toetsing
Thema Ba1A kent twee schriftelijke deeltentamens (in themadeel 1A1) en een schriftelijk tentamen (in themadeel 1A2), waarvoor 13 ECTS zijn te behalen.
De tentamens bestaan uit open en gesloten vragen en toetsen zowel kennis als begrip. Alle weekleerdoelen kunnen in een tentamen worden getoetst.
Het onderwijs van Medische Ethiek wordt getoetst in het tweede schriftelijk tentamen.
De exacte datum en tijdstip van de tentamens zijn te vinden in het rooster. Hieronder volgt een uitleg over de deeltentamens in 1A1.
Deeltentamens 1A1
Het tentamen 1A1 is opgesplitst in twee deeltentamens. Het eerste deeltentamen zal worden afgenomen op maandag in de vierde onderwijsweek en zal ongeveer 15 vragen bevatten over de eerste drie themaweken. Voor dit tentamen hebben de studenten 75 minuten de tijd. Het tweede deeltentamen zal op het ‘reguliere’ tentamenmoment worden afgenomen in week zes en bestaan uit ongeveer 45 vragen; 15 vragen over week 1 t/m 3 en 30 vragen over week 4 t/m 6. Op die manier wordt er over iedere onderwijsweek evenveel vragen gesteld. Voor dit tentamen hebben studenten 135 minuten de tijd
In de Onderwijs en Examenregeling (OER) is terug te vinden hoe eindcijfer voor 1A1 tot stand komt. https://www.eur.nl/erasmusmc/onderwijs/regels-en-richtlijnen/oer-en-regelingen-bachelor-geneeskunde
Toetsing psychologiecolleges
Gedurende het eerste jaar zijn er een aantal colleges over de psychologie van de normale mens. In deze colleges komt een aantal onderwerpen aan bod die van belang zijn voor het artsen vak. Bijvoorbeeld de vraag hoe emoties ontstaan en welke rol die spelen in communicatie, welke sociale principes een rol spelen wanneer mensen met elkaar moeten samenwerken. Deze colleges worden getoetst aan het einde van het jaar in de integratietoets.
Thema Ba1B - Stoornissen in het milieu interieur
Themacoördinator(en)
- R. (R.) Zietse
Introductie
Het thema in vogelvlucht
Het thema Stoornissen in het milieu interieur bespreekt ziektebeelden die te maken hebben met stoornissen van hart, bloedvaten, longen en nieren. De bachelorstudie Geneeskunde in Rotterdam is opgebouwd uit acht grote thema’s voorafgegaan door het introductiethema De gezonde mens.
Stoornissen in het milieu interieur is het eerste grote thema en kent dezelfde opbouw als de andere grote thema’s. In een korte inleiding (deel 1) wordt duidelijk gemaakt wat milieu interieur eigenlijk is en wat de bijdrage is van hart, bloedvaten, longen en nieren aan het handhaven van de homeostase van het milieu interieur. In deel 2 leer je hoe bijvoorbeeld het hart normaal functioneert, hoe dat functioneren kan worden verstoord zonder dat de patiënt het merkt omdat compensatiemechanismen optreden en hoe de patiënt ziek wordt als de compensatie faalt (decompensatie). Daarna leer je aan de hand van exemplarische ziektebeelden hoe je als arts met de kennis van deel 2 de klachten van een patiënt vertaalt naar pathofysiologie, diagnose en behandeling. Tenslotte oefen je de koppeling die je hebt leren leggen tussen fysiologie, pathofysiologie en de geneeskundige praktijk aan de hand van andere ziektebeelden die binnen het thema passen (deel 3).
Themabeschrijving
Deel 1
Deel 1 van het thema Stoornissen in het milieu interieur laat je aan de hand van een patiënt met acuut hartfalen kennis maken met verschillende onderdelen van het milieu interieur. De gevolgen op het milieu interieur en de ziekmakende gevolgen van de veranderingen in het milieu interieur op de patiënt worden toegelicht.
Deel 2
In deel 2 krijg je inzicht in de werking van de drie orgaanstelsels binnen het milieu interieur en tevens de wisselwerking tussen deze drie orgaanstelsels. Achtereenvolgens worden het hart- en vaatstelsel, de longen en de luchtwegen en de nieren behandeld.
Deel 3
In deel 3 wordt een aantal ziektebeelden diepgaand en uitgebreid besproken. Ten slotte bestudeer je individueel of in een groep zelfstandig een aantal ziektebeelden die alle een relatie hebben met de verstoring van het milieu interieur.
Bij alle delen van het thema speelt het begrippenschema, waar je in het thema De gezonde mens mee hebt kennisgemaakt een centrale rol. Je leert dit schema te gebruiken en toe te passen bij het bestuderen van de leerstof en bij het werken met patiënten.
Het begrippenschema zoals je het kent uit het themaboek De gezonde mens vind je op de volgende pagina als afbeelding 1. Verderop in dit themaboek zul je het tegenkomen in toegepaste vorm op verschillende ziektebeelden.
Schema 1 Begrippenschema Stappen in klinisch redeneren
Leerdoelen
Net als het thema Ba1A De gezonde mens kent het thema Ba1B Stoornissen in het milieu interieur leerdoelen. Een leerdoel vertelt je wat je aan het eind van het thema moet weten en kunnen. Het is een handig hulpmiddel bij de voorbereiding op je tentamen. Ook in dit thema worden twee soorten leerdoelen gesteld: globale en specifieke. Globale leerdoelen geven je een indruk van de leerstof in het thema en staan hierna vermeld (G1 tot en met G5). De specifieke leerdoelen of weekleerdoelen betreffen een gedetailleerde beschrijving van de stof in een bepaalde week en zijn vermeld bij de weekbeschrijvingen. Soms worden ze ook per onderwijseenheid (meestal zelfstudie- of vaardigheidsopdrachten) bepaald.
Globale leerdoelen
G1 De student kan de wisselwerking tussen de cel en het milieu interieur beschrijven.
G2 De student kan een beschrijving geven van de normale bouw en werking van hart, bloedvaten, longen, luchtwegen en nieren in relatie tot etiologie, pathologie en therapie van ziekten van deze orgaansystemen.
G3 De student kan een beschrijving geven van de betekenis van hart, bloedvaten, longen, luchtwegen en nieren bij het handhaven van de homeostase.
G4 De student kan enkele multi-orgaan aandoeningen beschrijven aan de hand van het begrippenschema.
G5 De student kan de ziektebeelden die behandeld zijn in het thema beschrijven aan de hand van het begrippenschema.
Toetsing
Het thema Stoornissen in het milieu interieur kent drie schriftelijke tentamens. Deze tentamens bestaan uit open en gesloten vragen en toetsen zowel kennis als begrip. Alle leerdoelen (ook die van het CV onderwijs) kunnen worden getoetst. Het aantal te behalen ECTS voor het thema Stoornissen in het milieu interieur is 19 ECTS. Deze ECTS zijn verdeeld over drie tentamens met de volgende onderlinge verdeling: tentamen 1: 6 ECTS, tentamen 2: 6 ECTS en tentamen 3: 7 ECTS.
Als voorbereiding op de tentamens zijn de tentamens van het voorgaande studiejaar via Canvas beschikbaar. Je kunt dit vinden bij “Onderwijsmateriaal”.
De exacte datum en tijdstip van de tentamens zijn te vinden in het rooster.
Thema Ba1C - Stoornissen in voeding, metabolisme en hormonale regulatie
Themacoördinator(en)
- A.J.M. (Adrie) Verhoeven
Introductie
Het thema in vogelvlucht
Vanuit het concept homeostase bestudeer je eerst de normale en dan de decompenserende mechanismen die samenhangen met voeding, metabolisme en hormonale regulatie. Centrale vraagstellingen hierbij zijn:
Waarom is voeding belangrijk?
Hoe neemt het lichaam voeding tot zich en hoe wordt deze opname gereguleerd?
Wat zijn de belangrijkste voedingsbronnen en wat essentiële voedingsbestanddelen?
Hoe worden voedingsbestanddelen opgeslagen en wanneer worden ze gemobiliseerd?
Wat zijn de regulerende processen tijdens groei en ontwikkeling en veroudering?
Wat is het effect van storingen in deze normale processen op het functioneren van het lichaam?
Wat zijn de effecten van afname van de voedselinname?
Welke processen functioneren geleidelijk aan minder goed bij het ouder worden en wat zijn hiervan de consequenties?
Stoornissen kunnen optreden als gevolg van tal van factoren, zoals afwijkende samenstelling of intake van voeding, (bijvoorbeeld: psychische factoren, dysfagie, braken, passage en motiliteitsstoringen), abnormale voedselverwerking (bijvoorbeeld: aangeboren en verworven stofwisselingsziekten) en abnormale hormonale en/of neuronale regulatie. Klachten die hierbij optreden, zoals vermagering, vetzucht, braken, diarree, obstipatie, misselijkheid, dorst en geelzien, vormen het uitgangspunt bij de bestudering van deze vraagstukken. Opgedane kennis over de deelconcepten van verstoorde voeding, metabolisme en hormonale regulatie pas je toe op de ziektebeelden: diabetes type 1 en 2, obesitas, osteoporose, icterus, hypo- en hyperthyreoïdie, ulcus ventriculi en duodeni, anemie, en levercirrose.
Ook in dit thema wordt gewerkt volgens het begrippenschema, zie figuur.
etiologie | Waardoor en hoe wordt de ziekte veroorzaakt? | |||||
Wat zijn de klachten van de patiënt en welke hulpvraag hoort daarbij? | klachten / hulpvraag | pathogenese | Hoe is de ziekte ontstaan? | |||
(patho)fysiologie | Wat functioneert niet goed in het zieke lichaam? | |||||
Wat zijn de ziekteverschijnselen? | gegevens uit anamnese en lichamelijk onderzoek | |||||
Wat is het probleem op basis van de gegevens uit anamnese en lichamelijk onderzoek? | probleemstelling(en) | |||||
Wat zijn de meest waarschijnlijke ziekten? | differentiële diagnose(n) | |||||
Welk onderzoek is nodig voor meer zekerheid? | aanvullend onderzoek | |||||
Wat is (zijn) de meest waarschijnlijke ziekte(n)? | (waarschijnlijke) diagnose(n) | |||||
Welke behandeling is aangewezen en met welke verwachting? | therapie prognose | beloop | Hoe verloopt de ziekte? |
Figuur 1 Begrippenschema Stappen in klinisch redeneren
Themabeschrijving
Deel 1
Dit deel, dat 5 weken duurt, behandelt de anatomie, fysiologie en pathofysiologie van de gehele tractus digestivus, waaronder slokdarm, maag, dunne darm, dikke darm, lever en alvleesklier. Daarnaast worden ziektebeelden besproken, die te maken hebben met (te) veel of (te) weinig eten. In dit blok wordt ook de fysiologie en pathofysiologie van bloedarmoede behandeld en wordt de diagnostiek van maag-, darm- en leverziekten besproken met de nadruk op de endoscopische technieken.
Deel 2
Dit deel, dat 4 weken duurt, belicht het spectrum van normaal via afwijkend naar de kliniek. Het gaat om compensatie in de fysiologie vergeleken met decompensatie in de pathofysiologie. Hoe verlopen normaal de processen van voedselopname en verwerking en welke zijn de regulatieprincipes? Welke zijn de belangrijkste voedingsbronnen en welke de essentiële voedingsbestanddelen? Hoe verloopt de (intermediaire) eiwit-, koolhydraat- en vetstofwisseling?Wat gebeurt er met het energiebeheer van het lichaam bij kort- en langdurig vasten of onder extreme omstandigheden (bijvoorbeeld bij zware inspanning)? Verschillende vormen van verstoringen zoals overvoeding, ondervoeding, alcoholisme en vitaminetekorten komen aan de orde waarbij zoveel mogelijk de klachten op de voorgrond staan. Andere vormen van ontregelingen die aan de orde komen zijn metabole stoornissen en aangeboren (bijvoorbeeld: phenylketonurie) of verworven (bijvoorbeeld: diabetes mellitus type 1 en 2) stofwisselingsziekten. De nadruk ligt in dit themadeel op het leren redeneren vanuit de klacht naar het onderliggend pathofysiologisch mechanisme.
Deel 3
In dit deel, dat in totaal 4 weken duurt, wordt het endocriene systeem belicht waarbij aan de orde zullen komen hoe de belangrijkste endocriene assen (hersenen-hypothalamus-hypofyse-perifeer endocrien orgaan) werken en hoe hormonen stofwisselingsprocessen reguleren. Daarnaast worden stoornissen in het endocriene systeem behandeld waarbij o.a. ziektebeelden aan de orde komen die gepaard gaan met en verhoogde of verlaagde hormoonproductie (hypo- en hypercortisolisme, endocriene hypertensie, hypo- en hyperthyreoïdie, hypofysetumoren). Andere onderwerpen in dit deel zijn calcium en botstofwisseling, osteoporose en veroudering. Hierbij zullen ook aspecten aanbod komen als invloed van voeding en geneesmiddelen. De nadruk ligt in dit themadeel op de klinische kenmerken van ziektebeelden, de diagnostiek en behandeling alsmede nieuwe ontwikkelingen.
Leerdoelen
In de studie geneeskunde werk je met leerdoelen. Een leerdoel vertelt je wat je aan het eind van het thema moet weten en kunnen. Het is een handig hulpmiddel bij de voorbereiding op je tentamen. Thema Ba1C ‘Stoornissen in voeding, metabolisme en hormonale regulatie’ kent twee soorten leerdoelen: globale en specifieke leerdoelen. Globale leerdoelen geven je een indruk van de leerstof in thema Ba1C en staan hieronder vermeld. De specifieke leerdoelen of weekleerdoelen betreffen een gedetailleerde beschrijving van de stof in een bepaalde week en zijn vermeld bij de weekbeschrijvingen.
G1 De student kan de centrale en perifere humorale en neuronale mechanismen beschrijven die honger en verzadiging regelen en de psychische factoren noemen die hierop van invloed zijn.
G2 De student kan een beschrijving geven van de belangrijkste bestanddelen van de voeding en de verschillende routes waarin deze omgezet worden tot de bouwstenen die vervolgens door het maagdarmkanaal in het lichaam worden opgenomen.
G3 De student kan aangeven welke metabole processen door hormonen worden gecontroleerd, waar en met welke mechanisme deze hormonen in de metabole routes aangrijpen en kan de gevolgen van ontregelingen beredeneren.
G4 De student kan de anatomie en (patho)fysiologie van het maag- darm- en leverstelsel en de endocriene organen, zoals uitgewerkt bij de specifieke weekleerdoelen, beschrijven.
G5 De student kan de functies van koolhydraten, eiwitten, vetten en vitamines in de voeding beschrijven en de gevolgen van deficiënties beredeneren.
G6 De student kan de ontregelingen van metabole processen verklaren bij overmatige dan wel te geringe voedselopname.
G7 De student kan aangeven wat de onderlinge metabole afhankelijkheid van de relevante orgaansystemen is en de pathogenese van zowel aangeboren als verworven metabole stoornissen, structurele en functionele afwijkingen van het maag- darm- en leverstelsel en hormonale disregulatie beschrijven.
G8 De student kan de relatie beschrijven tussen de veroudering van het hormonale stelsel en het ontstaan van typische verouderingsklachten, zoals spierverzwakking, een relatieve toename van vetmassa, afname van spiermassa en afname van botmineraaldichtheid.
G9 De student kan de epidemiologie, symptomatologie, diagnostiek, preventie, therapie en complicaties van malabsorptiesyndromen, stofwisselingsziekten, maag- lever- en darmziekten en endocrinologische aandoeningen beschrijven, zoals die in de verschillende weken aan bod komen.
G10 De student kan de relevante aspecten aangeven van gezondheidszorg ten aanzien van bovengenoemde aandoeningen. van het eerste jaar van de studie geneeskunde ‘Erasmusarts’ aan het Erasmus MC te Rotterdam.
Toetsing
Het thema Ba1C kent drie schriftelijke tentamens. Deze tentamens bestaan uit open en gesloten vragen en toetsen zowel kennis als begrip. Alle leerdoelen (ook die van het CV onderwijs) kunnen worden getoetst. Het aantal te behalen ECTS voor het thema is 16 ECTS. Deze ECTS zijn verdeeld over drie tentamens met de volgende onderlinge verdeling: tentamen 1: 6 ECTS, tentamen 2: 5 ECTS en tentamen 3: 5 ECTS.
Thema Ba2A - Oncologie
Themacoördinator(en)
- D.C. (Dik) van Gent
- F.A.L.M. (Ferry) Eskens
Introductie
Welkom bij het thema Oncologie, het eerste thema van het tweede jaar van de studie Geneeskunde Erasmusarts aan het Erasmus MC te Rotterdam. In dit overzicht wordt het thema ingeleid en krijg je alle relevantie onderwijsinformatie.
Het thema in vogelvlucht
Het thema Oncologie richt zich op alle medisch relevante aspecten, die betrekking hebben op kanker. Kanker is, na hart- en vaatziekten, de tweede doodsoorzaak in de Westerse wereld en zal volgens de huidige trends over enige tijd doodsoorzaak nummer één zijn. Binnen het curriculum Erasmusarts is het thema ‘Oncologie’ het eerste thema in het tweede studiejaar.
Week 1 introduceert het thema en geeft een overzicht van de globale opbouw. Tevens maak je kennis met verschillende facetten van het probleem kanker. Het verschaft de basis voor de moleculaire, cellulaire en weefsel aspecten, die aan de orde komen in de erop volgende weken.
In de weken 2 t/m 7 krijg je inzicht in de kenmerken van kanker; hoe het ontstaat, de relatie tussen het ziektebeeld en de klachten, de diagnose, prognose, therapie, beloop en maatschappelijke aspecten.
In de weken 8 t/m 14 pas je de kennis, inzichten en vaardigheden uit de weken 2-7 toe op concrete klinische situaties, waarin verschillende ziektebeelden uitgewerkt worden. Vooral in de weken 12 - 14 maak je kennis met wetenschappelijke methoden en ontwikkelingen in het kankeronderzoek en maatschappelijke vraagstukken rond de ziekte kanker.
Themabeschrijving
Week 1 van het thema Oncologie geeft je een inleiding op het onderwerp kanker en een overzicht van de andere delen van het thema. Het laat je kennis maken met verschillende relevante aspecten van de kankerproblematiek. Dit varieert van etiologie tot een gemetastaseerde, therapieresistente tumor, van klacht en diagnose tot behandeling en beloop. Daarbij staat het zogenoemde ‘begrippenschema’ centraal.
Tevens word je wegwijs gemaakt in een aantal belangrijke biologische en klinische begrippen en leer je de bijbehorende terminologie. De opvallende verschillen tussen normaal weefsel en tumorweefsel sluiten direct aan bij de volgende weken, waarin de moleculaire basis van kanker aan de orde komt.
In de weken 2 t/m 5 maak je kennis met de enorme vorderingen die in (moleculair) kankeronderzoek zijn gemaakt. Wat gebeurt er op het niveau van het DNA?
Waardoor ontstaan veranderingen in specifieke genen? En welke gevolgen heeft dat voor het gedrag en het functioneren van de cel en het betreffende weefsel?
Hoe kom je van klacht tot een juiste diagnose? Welke methodes en technieken zijn hiervoor van belang?
In week 6 maak je kennis met de verschillende mogelijkheden en onmogelijkheden van therapie en de belangrijkste aspecten van het beloop van de ziekte. Week 7 gaat in op aspecten van kanker op het niveau van de populatie en maatschappelijke vragen rond kanker.
De weken 8 t/m 11 gaan in op vier concrete vormen van kanker: met ieder van deze vormen kan een specifiek facet van het kankerprobleem goed worden geïllustreerd. Deze vormen van kanker zijn: leukemie, de vorm van kanker waarover het meest bekend is; longkanker, waarbij een nadruk ligt op etiologische factoren en het toegenomen belang van moleculaire diagnostiek; en tot slot borstkanker en colonkanker, waarbij erfelijke belasting, genetische instabiliteit en plaatsbepaling van hormoontherapie een voorname rol spelen. Hier wordt de kennis uit de eerdere weken dus in de praktijk toegepast.
In de weken 12 t/m 14 maak je kennis met verschillende andere vormen van kanker en (medisch) wetenschappelijk onderzoek om kankerbehandeling te verbeteren. Enkele voorbeelden (o.a. voor blaas- en prostaatcarcinomen) illustreren hoe klassieke en nieuwe behandelmethoden elkaar kunnen versterken.
Leerdoelen
Net als voor de voorgaande thema’s zijn voor het thema Oncologie leerdoelen geformuleerd. De leerdoelen voor dit thema zijn uitgewerkt in globale en specifieke leerdoelen. De globale leerdoelen staan hieronder vermeld. De specifieke leerdoelen staan bij de weekbeschrijvingen.
Na het bestuderen van de leerstof in dit thema ben je in staat:
te beschrijven welke veranderingen op DNA- en eiwitniveau nodig zijn voor ontregelde groei en gestoorde differentiatie (hoe deze kunnen ontstaan)
uit te leggen hoe het gedrag van een maligne tumor aanleiding kan geven tot lokale en/of systemische symptomen / klachten,
te noemen welke methoden gebruikt kunnen worden om tot een diagnose / ziektebeeld te komen, welke therapeutische mogelijkheden beschikbaar zijn en gebruikt kunnen worden in samenspel met prognostische factoren en welke problemen / complicaties zich kunnen voordoen tijdens het beloop;
te beschrijven wat wordt verstaan onder preventie, het voorkómen van;
de normale groei en differentiatie van cellen te beschrijven en uit te leggen;
aan de hand van bovengenoemde algemene oncologische aspecten, de fasen van het ontstaan tot en met het beloop van de behandelde vormen van kanker te beschrijven en uit te leggen;
de bouw en functie van voor kanker en metastase relevante orgaansystemen te beschrijven en te verklaren;
wetenschappelijk onderzoek naar kanker en kankerbehandeling te begrijpen en beoordelen en de te verwachten belangrijke nieuwe ontwikkelingen, die bepalend zullen zijn voor klinisch handelen in de toekomst te beschrijven en te beargumenteren, alsmede het belang hiervan voor maatschappelijke vraagstukken te beoordelen;
van elke willekeurige andere maligniteit door zelfstudie kennis en inzicht te verwerven en deze te structureren volgens het begrippenschema;
te verklaren welke factoren ten grondslag kunnen liggen aan het ontstaan, het biologisch gedrag, de klinische manifestatie en de therapeutische mogelijkheden van elke willekeurige andere maligniteit.
Toetsing
Het thema Oncologie kent twee afsluitende schriftelijke tentamens: Tentamen Ba2A deel 1 en 2. Deze tentamens bestaan uit open en gesloten vragen en toetsen zowel kennis (30%) als begrip (70%). Alle leerdoelen kunnen worden getoetst. Het totale aantal ECTS voor de twee deeltentamens Oncologie is 17. Deze zijn als volgt verdeeld over de themadelen:
periode getentamineerd in tentamen 1: 9 ECTS;
periode getentamineerd in tentamen 2: 8 ECTS;
Als voorbereiding op het tentamen wordt in de loop van het thema een voorbeeldtentamen ter beschikking gesteld.
De data en tijdstippen van de tentamens vind je in het rooster. Zie het hoofdstuk 'Rooster' voor meer informatie omtrent het rooster.
Thema Ba2B - Infectie- en immuunziekten
Themacoördinator(en)
- L.G.M. (Lonneke) Bode
- C.A.M. (Karin) Schurink
Introductie
Het thema in vogelvlucht
Het thema ‘Infectie- en immuunziekten’ bestrijkt een breed scala van aandoeningen, van orgaanspecifieke tot systemische, van acute tot chronische, en van zeldzaam tot zeer frequent voorkomende ziektebeelden. Koorts is hierbij een vaak op de voorgrond staand verschijnsel. Nog niet zolang geleden werd het voor mogelijk gehouden infectieziekten uit te bannen, maar niets bleek minder waar: nieuwe infectieziekten (SARS, Vogelgriep, Mond- & Klauwzeer, HIV/AIDS, Zika-, Lassa- en Ebolavirus), oude infectieziekten in nieuwe gedaantes (TBC) en resistentieontwikkeling voor antimicrobiële middelen (MRSA, VRE, KPC), hebben ervoor gezorgd dat infectieziekten weer voorpaginanieuws zijn. Ook de incidentie van immuunziekten is de afgelopen decennia gestegen, en ook hier geldt dat steeds meer ziektebeelden een immunologische oorzaak blijken te hebben. In het thema wordt uitgebreid stilgestaan bij de interactie tussen afweer en infectie: verminderde afweer (immuundeficiënties) en verhoogde gevoeligheid voor infecties; ‘te veel’ afweer en orgaanschade; infecties die leiden tot verminderde afweer (bijvoorbeeld HIV en CMV); en behandeling van immuunziekten die leiden tot infectieproblemen.Binnen het thema is getracht om alle onderwijsvormen zo op elkaar af te stemmen dat overlap zoveel als mogelijk is vermeden. Dit houdt in dat de tentamenstof ook evenredig over de verschillende onderwijsvormen is verdeeld.
Themabeschrijving
Het thema ‘Infectie- en immuunziekten’ bestaat uit drie delen. Hieronder volgt een korte beschrijving per deel.
Deel 1 ‘Infectie en immuniteit’ (5 weken)
Periode 1 begint met een overzicht van de opzet en inhoud van het thema ‘Infectie- en immuunziekten’. De basisbegrippen binnen de immunologie en infectieziekten/microbiologie komen aan bod. Aangezien HIV/AIDS nog steeds een beladen onderwerp is, is ook een college genaamd ‘Ethiek rondom HIV’ opgenomen. Na deze inleidende week worden themagewijs de belangrijkste concepten binnen de immunologie en infectieziekten / microbiologie besproken. Dit gaat door in periode 2 van het thema. Hiermee wordt de basis gelegd voor de integratie van kennis, inzicht en vaardigheden die nodig zijn voor het kunnen omgaan met patiënten met een (vermoede) infectie en / of immuunziekte. Elke week heeft een eigen onderwerp en daarmee ook een geheel eigen karakter. Aan het eind van deze periode (week 5) wordt het eerste tentamen gehouden.
Deel 2 ‘Infectie- en immuunziekten’ (5 weken)
In deze periode worden bepaalde basisconcepten verder uitgewerkt, en al enige aandacht besteed aan klinische symptomatologie van (groepen van) infectie- en immuunziekten. Ook in deze periode gebeurt dit weer aan de hand van een onderwerp dat een hele week centraal staat. In een aantal weken is ook een college ingeroosterd over nieuwe actuele ontwikkelingen. Zo staat in week Ba2B.10 een college gepland over nieuwe ontwikkelingen in de reumatologie. In week 7 wordt in een e-ZO gestart met het uitwerken van casuïstiek. Dit tweede deel wordt afgesloten met een tentamen.
Deel 3 ‘Exemplarische ziektebeelden’ (6 weken)
In dit deel (6 weken) worden de medisch en/of didactisch belangrijkste infectie- en immuunziekten in detail behandeld. Hierbij leggen we vooral de nadruk op een geïntegreerde benadering van de patiënt en zijn/haar klachten. Daarnaast wordt de nodige aandacht besteed aan nieuwe ontwikkelingen ten aanzien van pathofysiologische inzichten, diagnostiek en therapie. Deels gebeurt dit orgaanspecifiek. Zo komen in de eerste 3 weken van deel 3 achtereenvolgens het centraal zenuwstelsel, de luchtwegen en de huid aan bod. In de vierde week worden met name ziektes uit de tropen besproken. De laatste 3 weken van dit deel is gekozen voor ziektebeelden die een meervoudige problematiek hebben. Aan de hand van gegevens uit anamnese, en lichamelijk en aanvullend onderzoek, bepaal je het hoofdprobleem, stel je een differentiaaldiagnose op en besluit je tot een nader diagnostisch en/of therapeutisch plan. Je werkt hierbij zowel zelfstandig als in groepsverband. Het thema wordt afgesloten door het derde tentamen.
Vaardigheidsonderwijs
Het vaardigheidsonderwijs wordt dit jaar, in verband met de Corona maatregelen, op een andere manier gegeven dan andere jaren. De meeste sessies worden online gegeven.
Als het mogelijk is, zullen we vanaf week 2 ook fysiek vaardigheidsonderwijs aanbieden. Dit onderwijs wordt op inschrijving aangeboden. Details hierover volgen nog, daar kunnen we i.v.m. de onzekerheid rondom de maatregelen komende weken op dit moment helaas nog geen verdere details over geven.
Het fysieke vaardigheidsonderwijs start met een korte introductie en wordt afgesloten met een korte groepsdiscussie / bespreking van vragen uit de handleiding. Realiseer je dat dit vaardigheidsonderwijs een belangrijk onderdeel vormt van de leerstof van dit thema en getentamineerd wordt. Deze intensieve en zeer leerzame vorm van interactief kleinschalig onderwijs, vereist grote inzet van vele docenten en verschillende afdelingen, en vraagt, zeker in dit thema, veel praktische voorbereiding (klaarmaken van (kostbare) materialen, vooraf testen van levende materialen etc.). Voor het vaardigheidsonderwijs dat in practicumzaal EE-1732 wordt gegeven, hebben we een aantal regels opgesteld:
Wanneer je om dringende redenen alsnog verhinderd bent, willen we je nadrukkelijk vragen ons dit te melden. Contactgegevens zie onder.
Daarnaast moet je er rekening mee houden dat de fysieke VO's zijn gekoppeld (gemarkeerd in het rooster als deel I en deel II). Dit houdt in dat experimenten twee aaneensluitende dagen in beslag nemen. Als je niet aanwezig kunt zijn bij deel I heeft het geen zin deel II te volgen en vice versa. In dat geval is slechts één dag volgen niet toegestaan. Houd hier dus rekening mee.
Het meenemen en dragen van een eigen witte jas is verplicht. Zonder witte jas word je niet tot het VO toegelaten.
Omdat je tijdens de VO’s een groot aantal opdrachten moet uitvoeren is het van essentieel belang dat je de handleiding van het betreffende VO voor de start van het VO hebt doorgelezen. Op deze manier weet je wat je tijdens het VO te wachten staat en kom je niet in tijdnood. Daarnaast is het rendement van het VO vele malen groter wanneer je dit hebt voorbereid, dan wanneer je onvoorbereid aan het VO begint. Neem de handleiding uitgeprint mee.
Contactgegevens voor afmelden fysieke vaardigheidsonderwijs (ALLEEN bij dringende redenen/ziekte):
Geef afmeldingen door aan LabVO2B@erasmusmc.nl (autoreply).
Heb je andere vragen betreffende het vaardigheidsonderwijs mail dan naar:
voor vaardigheidsonderwijs infectieziekten (INF), bij mw. M. ten Kate, m.tenkate@erasmusmc.nl
voor vaardigheidsonderwijs immunologie (IMM), bij dhr. H.J. de Wit, h.dewit@erasmusmc.nl
Begrippenschema
In figuur 1 staat het begrippenschema dat je in eerdere thema’s al bent tegengekomen. Ook in dit thema wordt met dit schema gewerkt.
Figuur 1 Begrippenschema Stappen in klinisch redeneren
etiologie | Waardoor en hoe wordt de ziekte veroorzaakt? | |||||
Wat zijn de klachten van de patiënt en welke hulpvraag hoort daarbij? | klachten / hulpvraag | pathogenese | Hoe is de ziekte ontstaan? | |||
< > | < > | (patho)fysiologie | Wat functioneert niet goed in het zieke lichaam? | |||
Wat zijn de ziekteverschijnselen? | gegevens uit anamnese en lichamelijk onderzoek | |||||
< > | ||||||
Wat is het probleem op basis van de gegevens uit anamnese en lichamelijk onderzoek? | probleemstelling(en) | |||||
< > | ||||||
Wat zijn de meest waarschijnlijke ziekten? | differentiële diagnose(n) | < | < > | |||
< > | ||||||
Welk onderzoek is nodig voor meer zekerheid? | aanvullend onderzoek | |||||
< > | ||||||
Wat is (zijn) de meest waarschijnlijke ziekte(n)? | (waarschijnlijke) diagnose(n) | |||||
< > | ||||||
Welke behandeling is aangewezen en met welke verwachting? | therapie prognose | < > | beloop | Hoe verloopt de ziekte? |
Leerdoelen
In elke week zijn de leerdoelen geclusterd tot onderwerpen, aangegeven in hoofdstukken, en wordt de informatie over de onderwijsvormen per onderwerp gegeven. Voor het hele thema gelden een aantal globale leerdoelen die je hieronder vindt. De specifieke leerdoelen staan bij de weekbeschrijvingen.
Globale leerdoelen
G 1 De student kan omgaan met de grote stroom van medische informatie en kan hieruit de voor hem/haar relevante informatie te destilleren.
G 2 De student kan de belangrijkste aspecten van de niet-specifieke en specifieke afweer, die van belang zijn bij de pathogenese van infectie- en immuunziekten, benoemen en beredeneren hoe afweer en infectie- en immuunziekten interacteren.
G 3 De student kan de bijdrage van de verschillende typen micro-organismen aan de pathogenese van exemplarische infectie- en immuunziekten beschrijven en vertalen naar de klinische praktijk.
G 4 De student kan specifieke symptomen, die optreden in het kader van infectie- en immuunziekten, herkennen en interpreteren in termen van pathogenetische mechanismen.
G 5 De student kan de belangrijkste ziektebeelden veroorzaakt door micro-organismen, door stoornissen in het afweersysteem, en door de relatie tussen infecties en afweerstoornissen beschrijven.
G 6 De student kan ten aanzien van individuele patiënten en de gezondheidszorg in het algemeen de epidemiologie van exemplarische infectie- en immuunziekten beschrijven en deze kennis gebruiken ten aanzien van diagnostiek, preventie en behandeling.
G 7 De student kan op grond van een anamnese en lichamelijk onderzoek een prognose geven over het beloop van infectie- en immuunziekten en een diagnostisch en therapeutisch plan voorstellen.
G 8 De student kan nieuwe ontwikkelingen ten aanzien van infectie- en immuunziekten beschrijven.
G 9 De student kan de ziektebeelden die behandeld zijn in het thema beschrijven aan de hand van het begrippenschema.
Toetsing
Tijdens het thema ‘Infectie- en immuunziekten’ vinden er drie schriftelijke tentamens plaats: in week 5, week 10 en week 16. De tentamens bestaan uit open en gesloten vragen en toetsen zowel kennis als begrip. Alle leerstof (ook die van het CV-lijnonderwijs) kan worden getoetst. De data en tijdstippen van de tentamens vind je in het rooster. Zie de katern hierna voor meer informatie omtrent het rooster.
Thema Ba2C - Aandoeningen van het houdings- en bewegingssysteem
Themacoördinator(en)
- J.H.J.M. (Gert) Bessems
Introductie
Het thema in vogelvlucht
In dit thema bestudeer je de normale vorm en functie, de (patho)fysiologie van het houdings- en bewegingssysteem alsmede de klinische en radiologische aspecten van aandoeningen van het houdings- en bewegingssysteem. In dit relatief korte thema (5 weken) worden in iedere week één of meerdere exemplarische ziektebeelden besproken die door één of meerdere specifieke problemen veroorzaakt worden. Deze exemplarische ziektebeelden zijn zoveel mogelijk gekoppeld aan één of meerdere gewrichten of delen van ledematen.
Klachten aan houdings- en bewegingssysteem kom je in de praktijk vrijwel dagelijks tegen. De ‘verzwikte’ enkel, de ‘gekneusde’ knie en de tenniselleboog zijn klachten die onszelf zowel als onze naasten treffen. Om een indruk te geven: In 2018 waren er ruim twee miljoen patiënten die de SEH bezochten. Hiervan waren er 670.000 die letsel hadden opgelopen ten gevolge van een ongeval thuis, op het werk, in het verkeer of tijdens sporten. In totaal hadden deze patiënten 10 miljoen letsels waarvoor in ruim de helft medische behandeling noodzakelijk was. (https://www.veiligheid.nl/organisatie/publicaties/cijferrapportage-letsels-2018). Dat de meeste van deze letsels de tractus locomotorius betreft zal niemand verbazen. Vanwege het hierdoor ontstane arbeidsverzuim heeft dit ook een grote maatschappelijke en economische impact.
Naast sportletsels zijn er natuurlijk de gevolgen van de vergrijzing. De artrose van de (gewichtsdragende) gewrichten en de (operatieve) behandeling ervan zullen in de nabije toekomst alleen maar toenemen en een groot deel van de totale capaciteit van ziekenhuizen in beslag gaan nemen. Reuma is een ernstige, sterk invaliderende, aandoening. Met inachtneming van de coronamaatregelen kunnen we jullie dit jaar het vaardigheidsonderwijs met echte reumapatiënten bieden. Van hen leer je welke aspecten van deze aandoening voor patiënten zelf het zwaarst wegen.
Dat rugklachten nr. 1 staan in de lijst van aandoeningen die arbeidsongeschiktheid veroorzaken is voor velen niet bekend. Hart - en vaat ziekten zijn bekender vanwege hun hoge mortaliteit, maar hebben een kleinere impact op arbeidsverzuim. Naast het feit dat het goed is te weten welke aandoeningen specifiek voorkomen bij kinderen is het van belang om je te realiseren wat een aandoening opgelopen in de kinderleeftijd voor gevolgen heeft voor de adolescentie en het leven als volwassene.
Het thema ‘Aandoeningen van het houdings - en bewegingssysteem’ behandelt dus aandoeningen die weliswaar meestal niet levensbedreigend zijn maar waarvan de impact op het dagelijks functioneren en de kwaliteit hiervan vaak zeer groot is.
De vijf themaweken
Het thema bestaat uit 5 weken en dus uit 5 onderwerpen/regio’s, elk onderwerp wordt vanuit een bepaalde lichaamsregio bekeken:
Week 1 Overbelasting / Schouder, bovenarm en elleboog
Week 2 Inflammatoire gewrichtsaandoeningen / Onderarm, pols en hand
Week 3 Degeneratieve gewrichtsaandoeningen / Bekken, heup en bovenbeen
Week 4 Traumatologie / Knie, onderbeen, enkel, voet
Week 5 Wervelkolom
Vanwege de hoge studiebelasting is het erg belangrijk dat je per week alle studieonderdelen van die week bestudeerd hebt en tot een afgerond geheel komt. Doe je dit niet dan kun je vlak voor je tentamen wel eens in de problemen komen. Een goed eigen rooster is essentieel in deze periode van online onderwijs.
In deze 5 weken is sprake van zogenaamd vaardigheidsonderwijs dat de stof geïntegreerd behandeld. Vanuit de topografische anatomie ga je via functionele, toegepaste en chirurgische anatomie (vorm en functie) naar beeldvormende technieken. Met naleving van de coronamaatreglen zal het VO fysische diagnostiek in kleine groepen gedoceerd worden en ga je intensief op je medstudent dit onderzoek oefenen. Vooraf dienen de instructievideo's uit het leerboek "Fysische diagnostiek" van de Jongh, bestudeerd te worden. In week 1 en 2 de bovenste extremiteit en cervicale wervelkolom, in week 3 en 4 de onderste extremiteit en de lage rug en bekken. Verder komen binnen dit thema van alle aandoeningen de histologie, biochemie, microscopische anatomie en de pathologie geïntegreerd aan de orde. Normaal gesproken begint iedere nieuwe week op donderdag en vrijdag met de hoorcolleges en patiëntdemonstraties waarmee je een referentiekader kunt opbouwen. Het eerste college is altijd het anatomiecollege. Daarna volgen het vaardigheidsonderwijs en de zelfstudieopdrachten. Dit jaar zullen de meeste hoorcolleges live gegeven worden voor een drietal studiegroepen die per dag wisselen. Vanwege de grote studiebelasting raden wij jullie aan om per week de stof af te ronden.
Week 1: Schouder, bovenarm en elleboog
In deze week bestudeer je oorzaken en behandeling van overbelastingsletsels. Uitgangspunt vormen bouw en functie van de schouder en elleboog. Vanuit de normale bouw en functie van deze gewrichten bestudeer je overbelastingsletsels in deze regio’s. Je kunt naar aanleiding hiervan oorzaak en behandeling van dit soort letsels in andere regio’s extrapoleren. Oorzaak, diagnostiek, lichamelijk onderzoek en behandeling worden geïntegreerd bestudeerd. Je leert ook welke beeldvormende technieken bij bepaalde problemen het beste ingezet kunnen worden. Tevens is er in deze week extra aandacht voor de biomechanica. Kennis van de biomechanica is wezenlijk voor de verklaring van de oorzaak van dit soort aandoeningen.
Week 2: Onderarm, pols en hand
Reumatoïde artritis is een sterk invaliderende ziekte. Veel aandacht wordt dan ook besteed aan maatregelen en methoden om de zelfstandigheid van patiënten te waarborgen. In veel andere gevallen van artritis is de oorzaak bekend en is een effectieve therapie voorhanden.
Week 3: Bekken, heup en bovenbeen
Degeneratieve afwijkingen staan centraal in week 3. Hoewel men in de volksmond vaak spreekt van ‘slijtage’ blijkt dat van simpele slijtage van de gewrichten geen sprake is. De relatie tussen opbouw en afbraak van het kraakbeenweefsel is complex en ook het vervangen van een ‘versleten’ gewricht is geen sinecure. In deze week speelt de orthopedie een belangrijke rol.
Week 4: Knie, onderbeen, enkel, voet
Tijdens deze week richt je je op de traumatologie van het bewegingsapparaat. Uiteraard spelen hierin ook de (trauma)mechanica en de functionele anatomie een belangrijke rol. Ook hier kan met behulp van deze vakken begrepen worden waarom een bepaald letsel ontstaat op een bepaalde plaats ten gevolge van een bepaald trauma. Radiologie, als aanvullende diagnostiek, speelt hierin een grote rol.
Week 5: Wervelkolom
Zoals reeds gezegd zijn lage rugklachten (low back pain; lbp) de meest voorkomende oorzaak van arbeidsverzuim in Nederland. Omdat er sprake is van specifieke en aspecifieke lage rugklachten is er vooral in de laatste categorie veel onduidelijkheid in diagnose en therapie. In deze week wordt ingegaan op het onderzoek naar deze klachten en leer je bepalen wat wel en niet ‘evidence based’ is in diagnostiek en behandeling. Fysiotherapie en revalidatie- en arbeidsgeneeskunde spelen een centrale en coördinerende rol in deze week waar ook de sociale en psychische aspecten van lage rugklachten aan de orde komen.
Vaardigheidsonderwijs
In thema Ba2C wordt in week 1 tot en met 5 vaardigheidsonderwijs (VO) gegeven met als doel integratie van kennis opgedaan in de verschillende VO's. In dit vaardigheidsonderwijs wordt aan de hand van een bepaalde gewrichtsregio zowel de theorie als de praktijk behandeld. In VO snijzaal a en b leer je de anatomie, functionele en chirurgische anatomie gerelateerd aan de klinische aspecten van ziektebeelden van de betreffende anatomische regio uit die week. Bij het VO fysische diagnostiek leer je het fysisch diagnostisch onderzoek door het bestuderen van instructievideo's en het oefenen op je medestudent. In de 2e week is dit de bovenste extremiteit en nek, in de 4e week de onderste extremiteit en de rug. In het VO radiologie tenslotte leer je met zelfstudiemodules, de relatie tussen (patho)anatomie en verschillende typen beeldvorming. Het volgen van dit vaardigheidsonderwijs is verplicht. Het niet volgen van dit vaardigheidsonderwijs heeft tot gevolg dat je studiepunten voor dit thema niet toegekend worden, totdat je aan de verplichte onderdelen voldaan hebt.
TU Delft
Ergonomics for medical doctors
In dit thema volg je een VO van 4 uur aan de Technische Universiteit Delft, faculteit Industrieel Ontwerpen, afd. Applied Ergonomics (hoofd: Prof. Dr. Ir. R.H.M. Goossens) genaamd “Ergonomics for medical doctors”. Zorg dat je voorafgaand aan dit VO de zelfstudieopdrachten “Ergonomie” gemaakt hebt.
In je werk als arts zul je later mogelijk geconfronteerd worden met vragen van patiënten als: ‘ ik heb rugklachten; kan dat nou aan mijn bureaustoel liggen en wat is nou eigenlijk een goede bureaustoel?’ Of: ‘hoe moet ik mijn bureaustoel/ werkplek nou eigenlijk instellen om geen klachten te krijgen?’ Verder zijn arbeidsgerelateerde klachten een ‘hot’ issue. Kortom: vragen op het terrein van de interactie tussen mens en zijn (werk)omgeving. Verder is het natuurlijk zeer nuttig om te weten hoe je je eigen werkplek zo kunt inrichten dat je comfortabel je werk kunt doen en klachten kunt voorkomen. Tijdens dit VO ga je zelf actief aan de slag met de ontwerpkant achter dit soort vragen, maar ook van andere gebruiksvoorwerpen en (medische)hulpmiddelen. Zo maak je kennis met de ‘wereld’ van industrieel ontwerpers, kun je zelf door middel van proefopstellingen de ideale werkplek creëren en krijg je tenslotte een ‘echte’ ontwerpopdracht (bijvoorbeeld: ontwerp een handvat voor een chirurgisch instrument te gebruiken bij minimaal invasieve chirurgie) om zelf de stappen in het ontwerpproces en de bijbehorende problemen te ervaren. Vanwege de beperkingen i.v.m. corona zal dit VO volledig online plaatsvinden. Dit VO is verplicht.
Leerdoelen
Net als bij voorgaande thema’s wordt ook in dit thema met leerdoelen gewerkt. Deze vertellen je wat je aan het eind van het thema moet weten en kunnen en zijn daarmee een handig hulpmiddel bij de voorbereiding op het tentamen. Gekozen is voor globale en specifieke leerdoelen. Globale leerdoelen geven je een indruk van de leerstof in thema Ba2C en staan hieronder vermeld. De specifieke leerdoelen of weekleerdoelen betreffen een gedetailleerde beschrijving van de stof in een bepaalde week en staan vermeld bij de weekbeschrijvingen.
Globale leerdoelen
G1 De student kan de normale en de verstoorde anatomische en fysiologische ontwikkeling van het houdings- en bewegingssysteem beschrijven
G2 De student kan de anatomie, fysiologie en de pathofysiologie van skelet, spieren, bloedvaten en zenuwen beschrijven in de hiertoe geëigende terminologia anatomica
G3 De student kan bij problemen en ziekten in verschillende regio’s van het houdings- en bewegingssysteem de daarbij horende etiologie, pathogenese en de pathofysiologie beschrijven, een juiste diagnose stellen, een passende therapie selecteren en een uitspraak doen over prognose en verloop.
G4 De student kan de functies aangeven die de verschillende behandelmethoden vervullen: screening, diagnostiek en preventie van aangeboren en verworven afwijkingen en ziekten.
G5 De student kan patiëntklachten relateren aan de pathofysiologie van het probleem of de ziekte en zich daarbij inleven in de patiënt.
Toetsing
Aan het eind van het Thema Ba2C vindt er een schriftelijk tentamen plaats. Dit tentamen bestaat uit open en gesloten vragen en toetsen zowel kennis als begrip.
Thema Ba3A - De levenscyclus: vrouw, moeder en kind
Themacoördinator(en)
- F. (F.) Petrij
Introductie
Algemene informatie
Voor je ligt het themaboek De levenscyclus: vrouw, moeder en kind. In dit eerste katern wordt het thema als geheel ingeleid en krijg je alle relevante onderwijsinformatie over periode 3A1. Dit katern en het hierop volgende deel 3A2 horen samen bij het eerste thema van het derde jaar van de studie geneeskunde Erasmusarts aan het Erasmus MC te Rotterdam.
Introductie thema
Het thema in vogelvlucht
In dit thema bestudeer je de normale fysiologie en de pathofysiologie van processen rondom het concept reproductie. Dit concept wordt daarbij benaderd als een cyclisch proces. De reproductieve cirkel start bij de volwassene in de reproductieve fase en loopt via zwangerschap en baring naar het opgroeiende kind tot en met zijn/haar puberteitsontwikkeling, en mogelijkheden tot reproductie, waarmee de cirkel weer wordt gesloten: ”De levenscyclus”.
Aspecten van reproductie raken ons vrijwel dagelijks en vormen een wezenlijk onderdeel van het menselijk leven. Jaarlijks worden in Nederland ongeveer 200.000 kinderen geboren. De geboorte van een kind is telkens weer een bijzondere gebeurtenis. Startend als hulpbehoevende baby, groeit een kind tot volwassenheid, met eigen vaardigheden en een unieke persoonlijkheid. Het kind ontwikkelt zich lichamelijk, psychisch en sociaal, waarbij iedere fase een eigen karakter heeft. Hoewel zwangerschap en het krijgen van (gezonde) kinderen voor de meeste mensen vanzelfsprekend is, zijn er diverse omstandigheden die de normale levenscyclus doorkruisen. In dit thema wordt o.a. ingegaan op problematiek rondom conceptie en is er, naast de gewone ontwikkeling van het gezonde kind, ruime aandacht voor het zieke kind. Naast de pathofysiologische basis van verschillende ziektebeelden, is er ruime aandacht voor ethische dilemma’s. Regelmatig worden er in de media discussies gevoerd over het klonen van menselijke embryo’s, het verrichten van een abortus provocatus of het besluit tot niet behandelen van een ernstig gehandicapt kind. In dit thema wordt de nodige aandacht geschonken aan dergelijke ethische aspecten van de reproductieve gezondheid.
Dit thema gaat ook over de gewone dingen van het leven en je zult jezelf op sommige punten kunnen herkennen. Je zou kunnen zeggen dat dit thema raakt aan dingen uit je eigen leven die beladen kunnen zijn. Het kan over je eigen groei, ontwikkeling en/of seksualiteit gaan. Indien dat op moeilijkheden of problemen stuit, kun je dit met de themacoördinator bespreken. Of, indien je dat wenst, kun je dit ook met een vertrouwensarts bespreken.
Hieronder staat het begrippenschema waarmee ook in dit thema gewerkt wordt.
De twee themadelen
Er kunnen twee grote delen worden onderscheiden:
Deel Ba3A.1 Vruchtbaarheid, Periconceptie en Zwangerschap
Deel Ba3A.2 Zwangerschap, Baring en Ontwikkeling
In beide delen worden bouw en functie van het voortplantingsorgaan, genetische en biologische aspecten, sociale en psychische aspecten, en klinische beelden als geïntegreerde stof aangeboden. Elke nieuwe week begint op maandag met een hoorcollege of patiëntdemonstratie waarmee een klinisch referentiekader wordt gevormd voor de aangeboden lesstof.
Deel 1 Vruchtbaarheid, Periconceptie en Zwangerschap
In dit deel (week Ba3A.1 tot en met Ba3A.7) bestudeer je de fysiologie en pathofysiologie rondom geslachtelijke functies en vruchtbaarheid. Basiskennis pas je direct toe op de pathofysiologie en op klinische beelden zoals vruchtbaarheidsstoornissen. Hiernaast richt jij je op onderwerpen van gebeurtenissen in de periconceptie periode en geboorteregeling tot en met de zwangerschap en de complicaties in de zwangerschap. Hierbij komen aan de orde de fysiologische aanpassingen van de zwangere vrouw en de foetale ontwikkeling evenals onderwerpen uit de genetica. Tevens is er in het thema ruim aandacht voor effecten van veroudering op de reproductie.
Deel 2 Zwangerschap, Baring en Ontwikkeling van het kind
Dit deel (week Ba3A.8 tot en met Ba3A.12) begint met de normale en afwijkend verlopende zwangerschap en perinatale periode met o.a. aandacht voor kraambed, lactatie en perinatale complicaties. Daarna komt in deel 2 de normale ontwikkeling van het kind, van neonaat tot adolescent en volwassene, aan de orde. Begrip van normale ontwikkeling is nodig voor het herkennen van afwijkend. In veel verschillende fasen kunnen stoornissen optreden, leidend tot aangeboren afwijkingen, verstoringen en ziekte (ook psychiatrisch). In dit deel wordt uitgebreid stilgestaan bij genetische aspecten, pathofysiologische achtergronden en het verschil in differentiaal diagnostisch denken in vergelijk met de geneeskunde van de volwassen mens.
Reflectieweek
Na de laatste week van deel 2, week Ba3A.13, is de reflectieweek waarin je een discussienota schrijft, deze in een symposium aan elkaar presenteert en waarin je de longitudinale opdrachten ‘Stel je eens voor’ die je in deel II hebt gemaakt, in de studiegroep nabespreekt. N.b. de longitudinale opdrachten uit deel I worden in de laatste week van deel I (week 7) nabesproken.
Leerdoelen
Net als bij voorgaande thema’s wordt ook in dit thema met leerdoelen gewerkt. Deze vertellen je wat je aan het eind van het thema moet weten en kunnen, en zijn daarmee een hulpmiddel bij de voorbereiding op de tentamens. We maken een onderscheid tussen globale en specifieke leerdoelen. Globale leerdoelen geven je een indruk van de leerstof in thema Ba3A en staan hieronder vermeld. De specifieke leerdoelen of weekleerdoelen betreffen een gedetailleerde beschrijving van de stof in een bepaalde week en staan vermeld bij de weekbeschrijvingen.
Globale leerdoelen
G1 De student kan de normale en de verstoorde anatomische en fysiologische ontwikkeling tussen de opeenvolgende levensfasen beschrijven: van zygoot naar foetus, van ongeborene naar pasgeborene, van pasgeborene naar opgroeiend kind, van kind naar adolescent, van adolescent naar volwassene en van volwassene naar bejaarde.
G2 De student kan de anatomie, fysiologie en de pathofysiologie van de mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen beschrijven in de verschillende levensfasen: tijdens de ontwikkeling van pasgeborene naar adolescent, het reproductieve leven, de overgang en de periode na de overgang.
G3 De student kan bij problemen en ziekten in verschillende momenten van de reproductieve cyclus de daarbij horende etiologie, pathogenese en de pathofysiologie beschrijven, een juiste diagnose stellen, een passende therapie selecteren en een uitspraak doen over prognose en verloop.
G4 De student kan de functies aangeven die de cytogenetica en de klinische genetica, diagnostische laboratoria en beeldvormende afdelingen vervullen voor screening, diagnostiek en preventie van aangeboren afwijkingen en ziekten.
G5 De student kan zich verplaatsen in de patiënt en heeft begrip voor de betekenis van een probleem of ziekte van de individuele patiënt.
G6 De student kan omgaan met de onderwerpen seksualiteit, geboorteregeling, ongewilde kinderloosheid, zwangerschapsonderbreking, zwangerschap en zwangerschapscomplicaties, het kraambed en de pasgeborene, en het opgroeiende kind en adolescent en de zich verder ontwikkelende mens.
Toetsing
Schriftelijke tentamens
Tijdens het Thema Ba3A vinden er twee schriftelijke tentamens plaats: tentamen 1 (8 EC) en tentamen 2 (7 EC). In totaal kunnen er 15 EC behaald worden in thema Ba3A.
Longitudinale opdrachten ‘Hoe zou jij je voelen….’
Verplichte onderdelen binnen thema Ba3A zijn de longitudinale opdrachten en reflectiebespreking. Informatie over dit onderdeel kun je vinden op de Canvas-pagina voor Professionele Ontwikkeling Ba3.
Thema Ba3B - Disfuncties van hersenen en zintuigen
Themacoördinator(en)
- B.H.A. (Beatrijs) Wokke
- E.M. (E.M.) Pluijms
Introductie
Het thema in vogelvlucht
Aan de kwaliteit van het handelen en het gedrag van mensen in het algemeen en van studenten in het bijzonder worden hoge eisen gesteld. Handelen en gedrag zijn niet meer zoals bij de allerlaagste diersoorten het gevolg van een reflexmatige reactie op een prikkel. Ze zijn een resultaat van een complex samenspel van een groot aantal functies waarvan die van het zenuwstelsel en met name die van de hersenen een centrale rol vervullen. De hersenen van de mens zijn dan ook evolutionair gezien het belangrijkste, meest unieke en meest ontwikkelde orgaan.
In dit thema bestudeer je de verschillende functies van zintuigen en zenuwstelsel, en hun onderlinge samenhang. Aan de hand van ziektepresentaties ontdek je waar stoornissen in één of meerdere van die functies toe kunnen leiden. Zintuigen nemen informatie op uit de omgeving en uit het lichaam zelf, en geven deze via sensorische zenuwbanen door aan de hersenen. Voor een optimale verwerking is het noodzakelijk dat de hersenen goed functioneren. Met een helder bewustzijn, een intact oriëntatie vermogen en aandacht, kan deze informatie worden waargenomen en verwerkt. Dit uitgebreide proces vindt plaats in wisselwerking met het geheugen. De emotionele aspecten van de informatie worden herkend en beoordeeld in het emotionele of limbische systeem, op grond waarvan positief of negatief gereageerd kan worden. Deze emotionele en rationele oordeelsvorming vormt de basis van het gedrag, dat wordt geëffectueerd door de gecoördineerde activiteit van de spieren, aangestuurd vanuit de hersenen via de motorische zenuwbanen (motoriek). Het geheel van deze hersenfuncties maakt ons tot wie we zijn en vormt onze persoonlijkheid.
Stoornissen in de functies van zintuigen en hersenen hebben ernstige consequenties voor (de kwaliteit van) het leven van de patiënt. Visuele en auditieve handicaps leiden tot grote problemen in de communicatie met de omgeving. Stoornissen in of uitval van hersenfuncties kunnen zich op alle mogelijke manieren uiten, variërend van irreële opvattingen over de werkelijkheid of het spreken van wartaal tot het verlies van het spraakvermogen, van hallucinaties tot blindheid en van motorische hyperactiviteit tot verlamming.
Om de symptomen, oorzaken en behandeling van dergelijke ziekten te begrijpen moet je als arts beschikken over kennis van de anatomie, fysiologie, farmacologie en psychologie van hersenen en zintuigen, én van de pathologische anatomie, pathofysiologie en psychopathologie van de disfuncties van hersenen en zintuigen. Deze kennis bestudeer je in dit thema aan de hand van de belangrijkste neurologische, psychiatrische, keel-, neus-, oorheelkundige, en oogheelkundige ziektebeelden (zie 1.2 Themabeschrijving). Daarnaast leer je in dit thema het neurologisch-, het psychiatrisch-, het keel-, neus-, oorheelkundig-, en het oogheelkundig onderzoek te verrichten.
Themabeschrijving
Thema Ba.3.B Disfuncties van zintuigen en hersenen is opgebouwd volgens de belangrijkste functies van de hersenen en zintuigen. De kennis over ziektebeelden wordt zoveel mogelijk aangeboden in de volgorde van enkelvoudige problemen die te maken hebben met sensorische en motorische informatie, naar meer complexe stoornissen van cognitie, emotie en gedrag.
Zeven functies van hersenen en zintuigen zijn:
zintuiglijke waarneming
somatosensibiliteit
motoriek & bewegingssturing
bewustzijn, aandacht, oriëntatie en geheugen
oordeelsvermogen, denken en taal
emoties en motivatie
persoonlijkheid en gedrag
Het thema Ba3.B is opgedeeld in twee delen van 7 weken, waarbij deel I zich richt op stoornissen in zintuiglijke waarneming, geleiding en verwerking van sensorische en motorische informatie. Deel II richt zich op stoornissen in de complexere systemen zoals bewustzijn, geheugen, emoties, cognitie en gedrag. Ieder themadeel wordt afgesloten met een tentamen.
Anatomie van hersenen en zintuigen
Om bovengenoemde functies te kunnen begrijpen start het thema met twee weken onderwijs over twee specifieke kenmerken van de hersenen: de relatie tussen structuur en functie (lokalisatie) en de elektrische en chemische prikkelbaarheid (excitabiliteit). Aan de hand van de ziektebeelden cerebrovasculair accident (CVA) en epilepsie wordt de algemene anatomische en fysiologische opbouw van de hersenen en zintuigen besproken. In deze periode vindt de introductie van de vaardigheden plaats ten behoeve van de diagnostiek van neurologische ziekten.
Zintuiglijke waarneming
De anatomie, fysiologie en de psychologie van de zintuiglijke waarneming worden in week Ba3.B 3- Ba3B.5 geïllustreerd met de kliniek van slechtziendheid, (ge)hoor en evenwichtsstoornissen. Ook de vaardigheden ten behoeve van de diagnostiek van ziekten van oog en oor worden in dit deel behandeld.
Somatosensibiliteit
In week Ba3B.6 en Ba3B.7 zullen somatosensibiliteit en motoriek en bewegingssturing geïntegreerd aan de orde komen. De functie somatosensibiliteit betreft de zenuwbanen die gevoelssensaties uit lichaam en omgeving naar de hersenen transporteren en de verwerking ervan in de hersenen. Stoornissen in verschillende structuren, elk met hun eigen klinische presentatie worden besproken. Pijnstoornissen als exemplarische ziektebeelden voor stoornissen in de somatosensibiliteit zullen in week Ba3B.13 uitgebreid worden behandeld.
Motoriek en bewegingssturing
De neuroanatomie en –fysiologie van de motoriek wordt geïllustreerd aan de hand van de myasthenia gravis en amyotrofische lateraal sclerose. De myelopathie en de multiple sclerose zijn exemplarische ziektebeelden waarbij er gecombineerde stoornissen zijn van de somatosensibiliteit en van de motoriek. In week Ba3B.8 ligt het accent vooral op de bewegingssturing en de coördinatie van de bewegingen. De degeneratieve ouderdomsziekte van Parkinson en de ticstoornissen zijn hierbij de belangrijkste exemplarische ziektebeelden.
Bewustzijn, aandacht, oriëntatie en geheugen
Neurologie en psychiatrie treffen elkaar in week 9 bij de behandeling van de stoornissen in het bewustzijn en de oriëntatie (neurotrauma en delirium) en van de stoornissen in het geheugen (dementie).
Oordeelsvermogen, het denken en de taal
De ontwikkeling van misschien wel de meest complexe functies van de hersenen, het oordeelsvermogen, het denken en de taal, wordt in week 11 geïllustreerd aan de hand van de ziektebeelden autisme en schizofrenie. De vaardigheden van de psychiatrische diagnostiek worden in deze week geoefend.
Emotie en motivatie
Stoornissen in de emotionele functies zijn de meest voorkomende psychiatrische aandoeningen bij volwassenen. De neurobiologie en psychologie van de emoties en de diagnostiek van psychiatrische stoornissen worden in week 10 geïllustreerd aan de hand van de ziektebeelden depressie, bipolaire stoornis en angststoornissen.
Persoonlijkheid en gedrag
De belangrijkste stoornissen van de functie persoonlijkheid en gedrag zijn de persoonlijkheidsstoornissen en de verslaving. Een ander onderdeel van deze functie komt ook in deze week aan bod, te weten aandacht, waarbij de kinder- en jeugdpsychiatrische aandoening ADHD het voorbeeld is. De laatste twee weken van het thema zullen multidisciplinair worden ingevuld met als onderwerpen pijn en onbegrepen lichamelijke klachten, waarbij de interactie tussen ‘lichaam en geest’ uitgebreid aan bod zal komen.
Leerdoelen
In de studie geneeskunde werk je met leerdoelen. Een leerdoel vertelt je wat je aan het eind van het thema moet weten en kunnen. Het is een handig hulpmiddel bij de voorbereiding op je tentamen. Thema Ba3.B Disfuncties van hersenen en zintuigen kent twee soorten leerdoelen: globale en specifieke leerdoelen. Globale leerdoelen geven je een indruk van de leerstof in thema Ba3.B en staan hieronder vermeld. De specifieke leerdoelen of weekleerdoelen betreffen een gedetailleerde beschrijving van de stof in een bepaalde week en zijn vermeld bij de weekbeschrijvingen.
Globale leerdoelen
De student kan de ontwikkeling, structuur, vascularisatie, cellulaire organisatie, fysica, fysiologie, neurochemie, farmacologie, pathologische anatomie en pathofysiologie van het oog, het oor, het centrale en perifere zenuwstelsel beschrijven; dit in relatie tot exemplarische ziekten van hersenen, zenuwstelsel, spieren en zintuigen.
De student kan de ontwikkeling en organisatie van psychische functies en psychopathologische processen beschrijven; dit in relatie tot exemplarische psychiatrische ziekten.
De student kan de basale onderdelen van het neurologisch, psychiatrisch, oogheelkundig en keel-neus-oorheelkundig onderzoek zelfstandig en volledig uitvoeren bij een medestudent.
De student kan aan de hand van het neurologisch, psychiatrisch, oogheelkundig en keel-neus-oorheelkundig onderzoek van de patiënt de etiologie, pathogenese, het klinische beeld, het beloop en de behandeling beschrijven van exemplarische neurologische, psychiatrische, oogheelkundige en oorheelkundige ziektebeelden.
De student kan beoordelen of zijn informatie, kennis en vaardigheden voldoende zijn om adequate beslissingen te kunnen nemen ten aanzien van de zorg van een patiënt, en verwijst de betreffende patiënt zo nodig door aan de hand van een concrete consultvraag; dit in relatie tot de behandelde ziektebeelden in Thema Ba.3.B.
Toetsing
Tijdens het thema Ba3.B vinden er twee schriftelijke tentamens plaats. De tentamens bestaan uit open en gesloten vragen en toetsen zowel kennis als begrip. Alle leerdoelen kunnen worden getoetst. Als voorbereiding op de tentamens worden kort voor aanvang van het tentamen oefenvragen beschikbaar gesteld. De data en tijdstippen van de tentamens vind je in het rooster. Zie paragraaf 2.6 voor meer informatie omtrent het rooster.
Thema Ba3C - Volksgezondheid en gezondheidszorg
Themacoördinator(en)
- S.J. (Suzie) Otto
- E.F. (Ed) van Beeck
Introductie
Het thema in vogelvlucht
In het Bachelor thema Ba. 3.C Volksgezondheid en gezondheidszorg worden gezondheid en ziekte niet als individuele verschijnselen beschouwd, maar als kenmerken van een hele bevolking. Het thema gaat over preventie en het opsporen, analyseren en bestrijden van volksgezondheidsproblemen. Daarnaast wordt inzicht geboden in de structuur en het functioneren van de gezondheidszorg. Het vakgebied dat zich bezighoudt met volksgezondheid heet public health, een term waarvoor geen goede Nederlandse vertaling bestaat. Het werkterrein van de public health wordt gekenmerkt door collectieve maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid op uiteenlopende terreinen, zoals sanitaire maatregelen, gezondheidsvoorlichting, preventieve gezondheidszorg, sociale zekerheid en gezondheidszorgbeleid. Kernelementen van de public health benadering van volksgezondheidsproblemen zijn het zoeken naar omgevingsoorzaken van ziekte, toepassing van kwantitatieve onderzoeksmethoden en een voorkeur voor een preventieve aanpak. Artsen kunnen op verschillende manieren bijdragen aan verbetering van de volksgezondheid. Tijdens dit thema staat de rol van artsen bij het opsporen, analyseren en bestrijden van public health problemen centraal. Er wordt immers van alle artsen verwacht dat zij als gezondheidsbevorderaars (health advocate) kunnen optreden en bekwaam zijn in het maatschappelijk handelen. En een deel van de artsen zal zich specialiseren in sociale geneeskunde en public health.
Public health benadering en het determinantenschema
In dit thema zal worden gewerkt volgens de planmatige aanpak van ‘public health’:
Ten grondslag aan deze planmatige ‘public health benadering’ ligt het schema van ‘determinanten van gezondheid’, zoals hieronder afgebeeld.
Themabeschrijving
Het thema Volksgezondheid en gezondheidszorg duurt vier weken. Het tentamen vindt plaats aan het einde van de derde themaweek. Het community project, dat reeds in december is gestart (Thema Ba3A), loopt nog parallel aan de eerste drie weken van Thema Ba3C. De vierde week staat volledig in het teken van de community projecten. Hieronder volgt een korte beschrijving van iedere themaweek.
Week 1 Volksgezondheid
Dit thema begint met de introductie van de planmatige ‘public health’ aanpak van gezondheidsproblemen (‘diagnostiek’, ‘etiologie’, ‘interventie’, ‘evaluatie’), geïntroduceerd aan de hand van de analyse van een actueel volksgezondheidsprobleem. Centraal staat in deze week ‘diagnostiek’ en ‘etiologie’ van de volksgezondheid, analyseren van volksgezondheidsproblemen, en analyseren van de determinanten van de gezondheid (fysieke en sociale (leef)omgeving en gedrag). Er is ook aandacht voor de maatschappelijke gevolgen van ziekten.
Week 2 Preventie
Week 2 staat in het teken van hoe het aantal vermijdbare ziekte- en sterftegevallen met behulp van preventieve maatregelen zo laag mogelijk kan worden gekregen. In dit kader komen de grondslagen (o.a. soort preventie, aanpak, benadering) en de praktijk van verschillende preventieve strategieën (o.a. planmatige gedragsverandering en bevolkingsonderzoek) aan bod en worden actuele kwesties in volksgezondheid en preventie besproken.
Week 3 Gezondheidszorg
In deze week staat de volgende vraag centraal: hoe werkt ons zorgsysteem en hoe stellen we vast of er effectief en doelmatig te werk wordt gegaan? Er wordt een analyse gemaakt van ons zorgverzekeringsstelsel; methoden om de toegankelijkheid, kwaliteit en patiëntgerichtheid van (onderdelen van) de gezondheidszorg te bepalen worden besproken. Tenslotte word je uitgedaagd om na te denken over hoe we zorg betaalbaar kunnen houden.
Week 4 Community project: afronding
In deze laatste week ronden jullie je community projecten af. Je werkt samen met je groep het community project verder uit tot een wetenschappelijk verslag en presenteert de resultaten op het symposium. Ook reflecteer je met elkaar – onder begeleiding van een onafhankelijk docent - op de samenwerking. Kijk in de handleiding VO.1 Community Project Groepsopdracht - Eindwerk Bachelor voor gedetailleerde informatie. Deze handleiding vind je in de map Ba3 SOZP op Canvas.
Leerdoelen
Net als bij voorgaande thema’s wordt ook in dit thema gewerkt met leerdoelen. Deze vertellen je wat je aan het eind van het thema moet weten en kunnen. We maken een onderscheid tussen globale en specifieke leerdoelen. Globale leerdoelen geven je een indruk van de leerstof en staan hieronder vermeld. De specifieke leerdoelen of weekleerdoelen met een gedetailleerde beschrijving van de stof in een bepaalde week staan vermeld bij de weekbeschrijvingen.
De globale leerdoelen
G1 De student kan uitleggen hoe ziekten ontstaan door de interacties tussen de mens en zijn fysieke en sociale omgeving, en aan de hand van een kwantitatieve determinanten analyse bepalen welke hierin de grootste invloed heeft.
G2 De student kan de planmatige Public Health aanpak toepassen op een gezondheidsprobleem, van hoe groot is het probleem tot welke interventie is aangewezen.
G3 De student kan - gegeven een gezondheidsprobleem - adviseren welk type preventie aangewezen is om gezondheid te bevorderen dan wel ziekte terug te dringen.
G4 De student kan een aantal preventieve activiteiten bij individuele patiënten zelfstandig uitvoeren (met name leefstijladvisering). / methoden van gedragsverandering (leefstijlverandering) op individueel niveau toepassen bij aanwezigheid van risicovolle gezondheidsdeterminanten.
G5 De student kan - gegeven een ziekte – een advies uitbrengen of het aangewezen is een collectief preventieprogramma wel of niet in te voeren, de ethische overwegingen, de slaagkans van het programma en de opvattingen van de bevolking hierin meenemend.
G6 De student kan op hoofdlijnen beschrijven hoe het huidige zorg(verzekerings)stelsel in Nederland is ingericht en uitleggen welke consequenties dit heeft voor de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg.
G7 De student kan - gegeven de kosten en de effectiviteit –een onderbouwde keuze maken tussen verschillende interventievoorstellen ter verbetering van de volksgezondheid of de gezondheidszorg.
Toetsing
Aan het eind van de derde week worden kennis en inzicht in de leerstof getoetst in een schriftelijk tentamen. Ook kennis en inzicht opgedaan in eerdere thema's kan in het tentamen getoetst worden. Het tentamen bestaat uit open vragen en meerkeuzevragen. Het gebruik van een gewone rekenmachine (dus géén grafische) is toegestaan tijdens het tentamen. Als voorbereiding op het tentamen wordt in de loop van het thema een voorbeeldtentamen op Canvas geplaatst. Naast de leerstof omvat dit thema ook de afronding van het Community Project. Aan het einde van de vierde week van het thema rond je het project af met het schriftelijk wetenschappelijk verslag en de presentatie, en de reflectie op de samenwerking. Specifieke informatie over het Community Project en de beoordeling ervan vind je in de handleiding Community Project Groepsopdracht - Eindwerk Bachelor.